Những người ‘chìm nổi ở Sài Gòn’ đầu thế kỷ 20
Sách “Chìm nổi ở Sài Gòn” tái hiện cảnh bần cùng của một phu xe, một cô gái mại dâm thời thuộc địa.
Tác phẩm của nhà sử học Haydon Cherry, người New Zealand, được phát hành bản tiếng Việt đầu 2024. Lấy bối cảnh Sài Gòn thời thuộc địa, từ năm 1904 đến 1929, tác giả giới thiệu thăng trầm của nền kinh tế lúa gạo, ảnh hưởng của nền kinh tế đến con người. Theo trình tự thời gian, những phần tiếp theo tái hiện những cảnh đời khốn khổ, vật lộn mưu sinh ở Sài Gòn và các tỉnh lân cận.
Một trong số đó là Lương Thị Lắm, cô gái hành nghề mại dâm, vừa tha hương cầu thực vừa chạy trốn chính quyền thuộc địa. Là Nguyễn Văn Thủ, làm phu xe rong ruổi chạy ăn từng bữa.
Cuốn “Chìm nổi ở Sài Gòn”. Ảnh: Omega Plus
Haydon Cherry còn viết về những người nước ngoài, như Aimée Lahaye, cô gái mồ côi lớn lên trong viện dục anh của Hội Thánh nhi; Félix Colonna d’Istria – người Pháp nghèo khổ trên đất Sài Gòn; Trần Dưỡng – một thợ đá xuất thân miền nam Trung Quốc, bị chủ cũ buộc tội gia nhập hội kín Thiên Địa Hội.
Thoạt nhìn, những nhân vật như được tác giả chọn ngẫu nhiên, vì họ sinh ra ở các cộng đồng khác nhau, từ châu Á đến châu Âu. Nhưng họ có điểm chung là nhỏ bé, bị đẩy vào các bước đường cùng.
Haydon Cherry dựa trên nhiều tài liệu lịch sử để viết tiểu sử về những con người yếu thế trên, bao gồm hồ sơ hành chính, số liệu thống kê đã xuất bản, các bài báo, thư truyền giáo, nghiên cứu khoa học xã hội thuộc địa. Trong đó quan trọng nhất là những cuộc nói chuyện với sáu nhân vật chính và những người xung quanh họ.
Ngoài ra, nhà sử học khai thác góc khuất khác trong xã hội thuộc địa, như chế tài của chính quyền với nghề mại dâm – từng được hợp pháp hóa ở Sài Gòn, những câu chuyện về Thiên Địa Hội, hoạt động của các hội từ thiện và hội cứu tế.
Giáo sư Peter B. Zinoman ở Đại học California cho rằng có ba điểm tạo nên giá trị đặc sắc cho Chìm nổi ở Sài Gòn, là chủ đề độc đáo, bởi đây là cuốn
sách hiếm hoi tập trung thân phận người nghèo Sài Gòn đầu thế kỷ 20. Thứ hai là nghiên cứu xuất sắc, thứ ba là văn xuôi tao nhã của Haydon Cherry.
Haydon Cherry là nhà sử học chuyên nghiên cứu về Đông Nam Á hiện đại, đặc biệt là Việt Nam hiện đại. Ông từng lấy bằng thạc sĩ Lịch sử của Đại học Quốc gia Singapore. Năm 2011, tác giả nhận bằng tiến sĩ ở Đại học Yale. Haydon Cherry giảng dạy tại nhiều trường ở Mỹ, như Đại học Northwestern, Đại học North Carolina.
Nghinh Xuân
