Nhà văn Hồ Phương qua đời

Gia đình cho biết ông qua đời sáng 2/1 tại nhà riêng. Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều – Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam – viết trên trang cá nhân: “Khi nghe họa sĩ Nguyễn Thu Thủy, cháu của nhà văn, thông báo tin buồn, tự nhiên trong tôi hiện lên một vùng cỏ non mênh mông. Có lẽ, bởi tác phẩm đầu tiên của ông đã hằn sâu trong ký ức tôi là tác phẩm Cỏ non được trích trong sách giáo khoa hồi tôi còn đi học. Với tôi, ông không bay về trời mà vẫn ở lại mặt đất trong màu cỏ xanh mãi tận chân trời ấy. Xin cúi đầu tiễn biệt ông: Người lính Hồ Phương, nhà văn Hồ Phương”.

Nhà văn Hồ Phương tên khai sinh là Nguyễn Thế Xương, là một trong những nhà văn có quân hàm tướng hiếm hoi ở Việt Nam. Sinh tại thị xã Hà Đông (nay là quận Hà Đông, Hà Nội), năm 16 tuổi, Hồ Phương đứng trong hàng ngũ những người tự vệ có mặt trên các chiến lũy ở Hà Nội để đánh giặc Pháp. Ông là một trong những chính trị viên xuất sắc thuộc Đại đoàn 308 trong kháng chiến chống Pháp.

Năm 17 tuổi, Hồ Phương bắt đầu viết một số truyện ngắn đầu tay về hình tượng người bộ đội. Năm 1949, ông phụ trách một trong những tờ báo đầu tiên của quân đội là báo Quân Tiên phong của Đại đoàn 308.

Ông nổi tiếng sớm với tác phẩm Cỏ non – từng đoạt giải ba của báo Văn nghệ năm 1959, sau đó được chọn in trong sách giáo khoa môn Văn lớp 9. Truyện ngắn gây xúc động khi xây dựng nhân vật Nhẫn – anh chăn bò giản dị, giàu tình cảm. Hồ Phương từng cho biết lấy cảm hứng viết tác phẩm khi đi công tác ngang qua một cánh đồng, chứng kiến anh bộ đội ra khẩu lệnh tập hợp đàn bò như những người bạn thân thiết. Qua vài lần bắt chuyện, ông và người đó thành bạn của nhau.

“Làm bạn với anh bộ đội chăn bò đó, tôi mới thấy hết được giá trị con người và công việc của những người như anh trên đất nước mình ngày đó là như thế nào. Họ có thể là những con người rất nghèo khổ, vất vả nhưng tiềm ẩn bên trong họ là sự giàu có về lòng yêu nước, tận tâm với công việc”, ông từng nói.

Các tác phẩm khác, như Thư nhà, được ông viết năm 1948, đã đi vào ký ức nhiều thế hệ độc giả. Qua trang sách của Hồ Phương, hơi thở cuộc sống toát lên nét hào hùng với tiểu thuyết Những tiếng súng đầu tiên (1955), Xóm mới (tập truyện ngắn, 1963), Chúng tôi ở Cồn Cỏ (ký sự dài, 1966), Khi có một mặt trời (truyện ký 1972).

Năm 1954, Hồ Phương được điều về Tổng cục Chính trị với nhiệm vụ được giao là viết văn và làm Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Ông được trao các giải thưởng văn học của báo Văn nghệ (năm 1958, truyện ngắn Cỏ non), Bộ Quốc phòng (năm 1994, tiểu thuyết Cánh đồng phía Tây), Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam (năm 2003, tiểu thuyết Ngàn dâu), Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam – Bộ công an với tác phẩm Yêu tinh (2001). Ông được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật năm 2012 cho các tác phẩm Ngàn dâu, Những cánh rừng lá đỏ.

Sinh thời, nhà văn Hồ Phương cho biết may mắn nhiều lần tiếp xúc với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Năm 1948, ông viết truyện ngắn đầu tay Nước mắt xung kích, lấy bút danh Hồ Phương. Năm 2007, ở tuổi gần 80, ông viết tiểu thuyết Cha và con (NXB Kim Đồng), khắc họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh từ khi là cậu bé 10 tuổi đến lúc quyết định ra đi tìm đường cứu nước.

Mai Nhật